Betrokkenheid van overheden, burgers, bedrijven en kennisinstellingen in Brainport Smart District
Het initiatief voor de ontwikkeling van de Helmondse wijk Brandevoort ligt bij Stichting Brainport Smart district. Deze stichting is opgericht door de Technische Universiteit Eindhoven, Tilburg University, Brainport Development, Gemeente Eindhoven, Gemeente Helmond en Provincie Noord-Brabant.
Stichting Brainport Smart District heeft in haar visie opgenomen dat bij de ontwikkeling van het gebied samen zal worden gewerkt in een quadrupel helix (burgers, overheden, kennisinstellingen, bedrijven). “De Stichting focust zich op de randvoorwaarden (stedenbouwkundige onderlegger, groen-blauwe structuur, smart grid en data-infrastructuur) en het maatschappelijk veld (bedrijfsleven, kennisinstellingen en bewoners) geeft binnen deze randvoorwaarden invulling aan het project. Hiertoe wordt halfjaarlijks een Business Challenge uitgeschreven, waarbij bedrijven worden gevraagd om projecten in te dienen.”
Bewoners zijn in deze visie onderdeel van “een nieuwe vorm van inclusieve samenleving, waarin zij zelf een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van hun eigen leefomgeving”. In de ontwerpprincipes staat ook duidelijk dat er sprake is van een cocreatieproces tussen bewoners, professionals en stakeholders. Dat cocreatieproces moet in samenhang zijn met de vrijheid om initiatieven, pilots en experimenten op kwalitatieve en adaptieve wijze te kunnen inbedden in de wijk. Dit heeft tot doel om de wijk aanpasbaar te maken aan toekomstige omstandigheden.
In de visie wordt ook herhaaldelijk gewezen op de rol en verantwoordelijkheid van burgers, bijvoorbeeld in het bevorderen van de kwaliteit van leven in de wijk, het beheren van data en het delen van de daaraan gelieerde inkomsten. Er wordt ook van burgers verwacht dat ze elkaar helpen bij het realiseren van een gezonde wijk. Een sterke sociale basis moet dienen als preventie in een nieuw en duurzaam gezondheidszorgsysteem. Ten slotte wordt samen met de inwoners alternatieven ontwikkeld voor persoonlijk gemotoriseerd vervoer en goederenbezorging.
De ontwerpfase van de ‘watermachine’ van Brainport Smart District is uitgevoerd door de vijf waterketenpartners (Provincie Brabant, Waterschap Aa en Maas, Waterschap De Dommel, Gemeente Helmond en Brabant Water), een vertegenwoordiging van bewoners, een onderzoeksinstituut (KWR) en de Stichting BSD. Van de quadrupel helix ontbreekt in het kernteam alleen het bedrijfsleven. Ook in de visie voor de ontwikkeling van het watersysteem (waterketen + watersysteem), staat de mensen centraal: “samen leven met water”. De ontwerpers willen diversiteit en keuzevrijheid creëren voor de bewoners: “geen eenheidsworst”. Echter, er moet wel een goede balans zijn tussen keuzevrijheid en gemak/ontzorging. Die balans pakt voor verschillende bewonersgroepen anders uit. De ontwerpers hebben verschillende smaken ontwikkeld, waaruit bewonersgroepen dan kunnen kiezen.
In het uiteindelijke ontwerp is dat vertaald in een baseline en een plusoptie. Die verschillen van elkaar in de mate van ambitie op de centrale doelstelling van het watersysteem, zoals duurzaamheid, besparing en hergebruik. Deze twee varianten zijn vertaald in meetbare targets, waaraan toekomstige ontwikkelingen moeten voldoen. Een menukaart geeft bewoners en ontwikkelaars verschillende opties om doormiddel van maatregelen en technieken aan die targets te voldoen. Twee voorbeeldscenario’s laten zien met welke combinatie van maatregelen en technieken de targets behaald kunnen worden, maar het staat toekomstige bewoners vrij daarvan af te wijken, mits de targets behaald worden.
De Stichting BSD heeft het concept van een ‘Business Challenge’ verder uitgewerkt en een prominente plek gegeven in de werkwijze van BSD. Projecten voor het living lab zullen aan de stichting BSD worden voorgesteld door quadrupel-helix consortia: een combinatie van bedrijven, overheidsorganisaties, projectontwikkelaars, bewoners en kennisinstellingen. Deze consortia zijn vrij om te kiezen of ze een oplossing op wijkniveau willen zoeken, samen met andere projecten, op buurtschap-niveau (40-60 huizen), of zelfs op perceelniveau. De projectvoorstellen worden vervolgens door een selectiecommissie c.q. Comité van Aanbeveling (Quality Team) namens de Stichting BSD beoordeeld. Daarnaast is het ‘Project Paspoort’ concept uitgewerkt. Het plangebied wordt in verschillende fases vrijgegeven, ieder met een eigen paspoort waarin de belangrijkste kenmerken, targets en innovaties vermeld worden.