Hoe trigger je transitiestappen?
Koppelkansen heeft zich onlangs in Kraak-de-vraag-sessies (17 maart 2022) gebogen over ‘systeeminnovatieve stapjes’ die op korte termijn kunnen aanzetten tot verdergaande structuuraanpassingen op langere termijn. De focus lag daarbij op drie instrumenten: Meervoudige Waardecreatie (MWC), Integraal Gebiedsplan (IGP) en het Uitlegschema.
Bij het ontwerpen en realiseren van koppelkansen lopen teamleden tegen allerlei barrières aan. Een deel daarvan heeft wortels in bestaande regels, denkwijzen en structuren, zogenaamde ‘systeembarrières’. Deze staan nieuwe, synergetische oplossingen structureel in de weg. Uit de casusgebieden leren we dat dit met name om de volgende zaken gaat:
- Infrastructuur consequenties komen relatief laat in het ontwerpproces aan de orde
- Verantwoordelijkheden zijn opgesplitst tussen partijen
- Bij verandering ligt de focus op optimalisering van bestaande processen
De ervaring van Koppelkansen is inmiddels óók dat wanneer deze systeembarrières kunnen worden verbonden aan de Wezenlijke Winstpunten-aanpak, het systeem wel degelijk structureel verandert. In de basis beoogt de Wezenlijke Winstpunten-aanpak systeembarrières te verzachten of weg te nemen. Slim gekozen en op relatief korte termijn te realiseren ‘systeeminnovatieve stapjes’ kunnen aanzetten tot verdergaande structuuraanpassingen op langere termijn.
Oogst van de Kraak-de-vraag-sessies
In drie verdiepende deelsessies werd voor elk instrument gezocht naar een doorbraak: wat zijn de ‘systeeminnovatieve stapjes’ die gezet moeten worden om de instrumenten tot volle wasdom te brengen? Dit leverde per instrument een ontwikkelvraag op, waaraan het kernteam de komende tijd werkt.
Instrument 1: Meervoudige waardecreatie
Koppelkansen ontwikkelt tools voor Meervoudige Waardecreatie (MWC) als alternatief voor de huidige raamwerken en afwegingskaders die sturen op enkelvoudige opgaven. MWC is noodzaak, maar het is ook: kiezen. Er valt immers niet overal tegelijkertijd waarde te creëren. Duidelijk is dat MWC vanaf het begin in de opdracht opgenomen moet zijn, anders kan de praktijk deze niet uitvoeren.
Ontwikkelvraag: Hoe geven we meervoudige waarde een plek in een afwegingskader en opdracht? Hoe gaan we daartoe bijvoorbeeld de waarde meten van sociale cohesie, hittestress en biodiversiteit?
Instrument 2. Integraal Gebiedsplan
In complexe gebieden, waar veel opgaven en ambities in openbare ruimte en ondergrond samenkomen, verschijnt het Integraal Gebiedsplan. Maar welke afwegingen maak je in dit proces van het integreren van projectoverstijgende opgaven? Daarbij dient onder meer de volledigheid van de opgave in beeld te zijn en dienen we het eens te worden over de urgentie van opgaven.
Ontwikkelvraag:
Hoe kunnen we scenario’s ontwikkelen voor de invulling van een integraal gebiedsplan waarin we het DirecteurenOverleg Openbare Ruimte inzicht geven in gemaakte en te maken afwegingen zodat zij hierin tot een besluit kunnen komen?
Instrument 3. Uitlegschema
Het Uitlegschema is bepalend voor de positionering van – en onderlinge afstanden tussen – infrastructuur in de Amsterdamse ondergrond. Deze opgave is complex en de verbetering moet daarom plaatsvinden in kleine stapjes. Om van huidig uitlegschema naar Integraal Toetsingskader te komen, dient eerst een strategie te worden ontwikkeld, zodat er helderheid is over tijd, geld en verantwoordelijkheden. Alternatieve onderdelen van de oplossing zijn al in beeld zoals:
- Kabels die niet meer nodig zijn opruimen, ook al is daar nog geen beleid voor (risicovol)
- Wachten tot anderen het voortouw nemen (impasse)
- Samenwerking zoeken en deze juridisch regelen (duurt lang)
Ontwikkelvraag: Hoe komen we tot de best passende strategie voor ontwikkeling van een Integraal Toetsingskader?
(Eerste ideeën: een Puccini voor de ondergrond ontwikkelen met profielschetsen die richting geven, of ‘coaching op straat’ inzetten en zo partijen voortdurend bewegen en bevragen).