Koppelkansen bezoekt Merwe Vierhavens in Rotterdam

Foto: Lucien Linders, directeur van Future Mobility Park, vertelt hoe hij aan meervoudige waarde werkt

Op 25 mei was Koppelkansen te gast in Rotterdam, waar net als in Amsterdam hard wordt gewerkt aan verduurzaming van de stad. Deze dag was onderdeel van een leiderschapsprogramma van de gemeente Rotterdam, en geprogrammeerd rondom de vraag: welk leiderschap neem ik, jij, en de organisatie om complexe vraagstukken aan te gaan?

In de ochtend stond een tour door het transformatiegebied Merwe Vierhavens (M4H) op het programma. M4H is een oud haventerrein (ca 120 hectare) was ooit één van de grootste fruithavens ter wereld. Nu transformeert M4H tot een nieuw woon- en werkgebied.
De aftrap vond plaats in het Steurgebouw, met organisatoren Mariëtte Stolk (teamleider gemeente Rotterdam), Maarten Claassen (aanjager Koppelkansen) en Edith van Ewijk (actieonderzoeker Tu Delft/Koppelkansen). ‘We hopen dat jullie vandaag niet alleen met je hoofd kijken en luisteren, maar ook met je hart en buik – het vraagt moed om complexe opgaven aan te gaan’, aldus Mariëtte Stolk.

Presentatie: Karakteristieken van het gebied

Anne Koetsenruijter, adviseur gebiedsexploitatie gemeente Rotterdam, gaf een inleiding op karakteristieken van het transformatiegebied. Gelegen op de grens van stad en haven, grotendeels eigendom van de gemeente en het Havenbedrijf, heeft het gebied de potentie om zich te ontwikkelen tot een proeftuin en etalage van de nieuwe economie. Samen met RDM aan de overkant van de Maas vormt M4H het Makersdistrict, met een focus op de innovatieve maakindustrie.

 

Anne: ‘De energietransitie is erg aanwezig in het gebied. Het Steurgebouw is een voormalige kolencentrale, de ondergrond ligt vol met kabels en leidingen, en is onderdeel van een warmteplan voor de stad.’ Het is nu een bedrijfsverzamelgebouw en daarmee een belangrijk onderdeel van het makersdistrict, waarin verrassende collectieven, start ups en scale ups zijn te vinden die hun werkterrein hebben in de energietransitie en circulaire economie. Anne: ‘We zoeken in dit gebied naar synergie tussen haven en stad, en werken nauw samen met het Havenbedrijf. De gedeelde planvorming is 20 jaar geleden al gestart. Dat is een bijzondere aanpak, en Rotterdam kan hierin een Europese koploper worden – hoewel de samenwerking momenteel ook onder druk staat vanwege de financiële uitvoerbaarheid.”
Promovendus Kees Stam, verbonden aan TU Delft en het onderzoeksprogramma Stepping Out, doet onderzoek naar de samenwerking tussen gemeente en Havenbedrijf. Hij vult aan dat de deskundigen die bij de planvorming betrokken waren, inmiddels niet meer aan M4H verbonden zijn of een rol op de achtergrond vervullen. Het institutioneel geheugen is daarmee beperkt bij partijen die bij de uitvoering zijn betrokken. Zij zijn lang niet altijd op de hoogte van de gezamenlijke visie die onder de plannen voor M4H ligt. Het is een bijzonder moment omdat het college van burgemeester en wethouders van gemeente Rotterdam het ontwerpbestemmingsplan bekend heeft gemaakt op de dag voor de bijeenkomst. Het plan ligt van 26 mei tot en met 6 juli ter inzage.

Groei van de stad: past het?

Marije ten Kate, planoloog stadsontwikkeling gemeente Rotterdam, ging in op de systeemvraagstukken die groei van de stad met zich meebrengen. In de bewoordingen van Amsterdam heet dat het tactische gat, Rotterdam noemt het ‘krakende vitale systemen’.

Marije: ‘Onze krakende vitale systemen hebben dringend aandacht nodig. De ondergrond is vol, opvang van piekbelasting is nu al problematisch, en aanleg van nieuwe infrastructuur is kostbaar en vergt tijd. Terwijl er nog vooral sectoraal wordt gewerkt, met operationele focus, en gericht op efficiency – apart georganiseerd, apart gefinancierd, met specifieke stakeholders. Door deze werkwijze landen strategische issues op het uitvoerende niveau. We hebben nieuwe ontwikkelmethodiek voor systemen nodig.’

Tour door het gebied: Future Mobility Park en Food Union

Daarna bezocht de groep het Future Mobility Park, waar directeur Lucien Linders al klaar stond om te vertellen hoe hij met uiteenlopende partners de meervoudige opgaven aangaat. Op het terrein wordt onder meer onderzoek gedaan naar de gebruikservaring en mogelijkheden van zelfrijdende busjes, prototypes van slimme stoplichten en zelfladende plekken. Lucien: ‘Het liefst willen we natuurlijk testen op straat, in de stad. In de praktijk zien we dat veel overheden risicomijdend zijn en het lastig vinden ons experimenteerruimte te bieden. Na veel overleg is het ons onlangs in Utrecht gelukt.’ Een van de uitdagingen voor de komende jaren is het gebrek aan personeel dat ook voor vervoer gevolgen zal hebben. Zo bereiken veel buschauffeurs de pensioengerechtigde leeftijd terwijl er nu al een personeelstekort is. Experimenteren met zelfrijdende busjes is dus des te belangrijker. Deelnemers konden ook nog even snel een kijkje nemen bij een buis voor een prototype van een hyperloop: een mogelijk toekomstig transportsysteem dat met vacuümbuizen werkt.

Onderweg vertelde Kees Stam (PhD TU Delft, verbonden aan het onderzoeksprogramma Stepping Out) over ontwikkelingen in het gebied. Om de creatieve broedplaatsen in dit gebied te beschermen tegen gentrificatie, heeft kunstenaar Joep van Lieshout vastgoed gekocht en in de statuten vastgelegd dat de waarde niet mag stijgen. De Ferro gashouder is een beeldbepalende grote ronde gashouder dat voor verschillende doeleinden is gebruikt en waarvoor nog naar een nieuwe bestemming wordt gezocht. Verderop, aan het einde van de Keileweg ligt het dakpark op een voormalig spoorweg tracé met daaronder verschillende winkels aan de Vierhavenstraat. Via de voedseltuin kwam de groep bij bedrijfsverzamelgebouw ‘het Keilepand’ beheerd door het Keilecollectief. Hier serveerde Food Union een heerlijke warme lunch. Sociaal ondernemer Pepijn Rijks gaf een toelichting op zijn concept waarin een professionele keuken wordt gedeeld door zelfkoks. Statushouders krijgen er een kans om zich te ontwikkelen, en ook voorziet Food Union de voedselbank van lekkers. Na de lunch stak de groep door naar de Lekhaven voor een enerverend ritje met de watertaxi naar de Veerhaven.

Lees ook het verslag van het middagprogramma
Downloads presentaties (pdf)