Reflectie-in-actie in het Integrale Gebiedsplan
Koppelkansen komen tot stand in een iteratief proces, waarin steeds momenten zijn waarop je samen reflecteert op inhoud en proces, en bijstelt. De opbrengst en tijdlijn staan vooraf niet vast. Hoe monitor je zo’n proces? In deze rubriek laten we zien hoe tools ons helpen om koppelkansen te vinden en te realiseren.
Door Fabi van Berkel
Hoe monitor je iteratieve processen?
In een lineair (evaluatie)proces gebruik je ‘klassieke monitoring’; en meet je op basis van indicatoren. De complexiteit bij transitievraagstukken vraagt om gelijktijdige reflectie en lering zodat het proces waar nodig (onderweg) kan worden bijgestuurd. ‘Reflexieve monitoring’ is daarbij behulpzaam. Dit gaat om het reflecteren op en bijsturen van veranderprocessen als onderdeel van systeeminnovatie. Dit vraagt ook om flexibiliteit ten aanzien van het leren; van tevoren is niet helder welke obstakels zich voor zullen doen en waar de kansen liggen om lessen op te doen over de beoogde systeeminnovatie. Een belangrijke houding in reflexieve monitoring is dat men gericht is op het veranderen van bestaande praktijken en structuren in het systeem.
Hoe werkt dit in de praktijk van Koppelkansen?
Professionals die volgens een nieuwe aanpak aan de slag zijn, zullen in de praktijk nog geregeld tegengewerkt worden door verouderde instituties. Neem bijvoorbeeld de IGP-teams; de inzet van reflexieve monitoring maakt het mogelijk om al tijdens het IGP-traject te reflecteren en bij te sturen. Maar ook om lessen op te doen over bestaande denkwijzen, principes, protocollen of organisatorische structuren die het voor professionals moeilijk maken om op een integrale en gebiedsgerichte manier te werk te gaan. Er wordt van elkaar geleerd, maar ook voor toekomstige cases – zodat niet dezelfde ‘fouten’ opnieuw hoeven worden gemaakt.
Kan een projectteam reflexieve monitoring zelf doen?
Reflexieve monitoring gebeurt meestal door één of meerdere personen de rol van monitor toe te bedelen. Een ‘monitor-in-actie’ kan daarbij verschillende rollen vervullen, zoals ‘systeemdenker’, ‘kennisinbrenger’, ‘kennisontwikkelaar’, ‘reflecteerder’ ‘facilitator gezamenlijke leerproces’. Hoewel dergelijke rollen bij verschillende professionals in een team belegd kunnen worden, kan een onafhankelijk extern onderzoeker van meerwaarde zijn. Een externe monitor heeft meer afstand tot de organisatie en kan daardoor het leerproces van het team verbeteren en versnellen, en de fundamentele verandering goed in het oog houden. Daarom is hiervoor gekozen in het IGP-proces.
Wat levert dit concreet op?
In de Bloemenbuurt en Havenstad zal actie-onderzoeker Fabi van Berkel de komende maanden inzichten ophalen over de wijze waarop de teams afwegingen maken. Doordat ze gelijktijdig in deze twee verschillende processen (transformatie- én bestaand gebied) meedraait, kan ze hiermee een belangrijke bijdrage leveren aan (ontwikkeling van) de IGP-afwegingsmodule, nodig om teams in de toekomst (betere) handvatten te bieden voor goede besluitvorming.
Fabi van Berkel is onderzoeker Public Design en Waarde-afweging bij KWR en sinds 2020 betrokken bij Koppelkansen en de ontwikkeling van de ‘waardengenerator’: toolbox voor meervoudige waardecreatie.
Meer weten
- Waardengenerator: tools voor Leren & Ontwikkelen
- Beers, PJ., en van Mierlo, B. (2022) Reflexieve Monitoring (video)
- Community Sociaal Circulair en Het Groene Brein (2023), Praktijkgids transdisciplinair werken. Tips en gereedschappen voor succesvol samenwerken bij de cocreatie van kennis en toepassingen (pdf)