Reflexief participeren: verslag van een workshop

In het Kennisactieprogramma Water proberen onderzoekers op een vernieuwende wijze bij te dragen aan de transitie naar een circulaire stad. De ambitie is om nieuwe kennis te ontwikkelen in nauwe samenwerking met beleidsmedewerkers, bestuurders en praktijkvernieuwers. Op 4 oktober heeft het kernteam van het programma een workshop gehouden om de aanpak te evalueren. Op basis van de ervaringen de afgelopen tijd hebben de werkpakketleiders samen hun benadering aangescherpt, en ook een inhoudelijke focus gekozen voor het komende jaar: laagthermische energie uit de watercyclus.

De ambitie van ons als onderzoekers is om vanuit een neutrale positie, vanuit een buitenstaander perspectief, verschillende perspectieven te duiden, deze aan de betrokkenen te spiegelen en ze met elkaar in verbinding te brengen. Zo willen we  de betrokken actoren helpen bij het samen vernieuwend organiseren van de watercyclus. Daarbij voegen we als onderzoeker kennis, modellen en eigen denkbeelden toe in de analyse en duiding. Ook kunnen we meerwaarde bieden door de bevindingen en het leerproces vast te leggen, zodat discussies zich niet voortdurend herhalen, maar er in opeenvolgende activiteiten op voortgebouwd kan worden.

In andere woorden: we ambiëren een rol als reflexieve participant in bestaande processen en overlegstructuren waarin ‘Samen vernieuwend organiseren van de Amsterdamse watercyclus’ centraal staat. Een rol als reflexief participant dwingt je als onderzoeker om je inzichten toe te passen. Toepassing van je inzichten is een check op de externe validiteit van je onderzoek en kan tot interessante nieuwe inzichten en nieuwe onderzoeksvragen leiden. De rol van reflexief participant geeft je de gelegenheid om inzichten makkelijker te delen met betrokken actoren. Bekendheid met de context leidt tot betere timing en het leren overbruggen van taalverschillen en vergroot de kans dat onderzoek maatschappelijke impact heeft. Als reflexieve participant heb je meer gelegenheid tot beïnvloeding van het proces.

We realiseren ons tegelijk dat de rol van reflexief participant veel tijd kost en relatief weinig concrete output op zal leveren in de vorm van onderzoeksresultaten, zoals wetenschappelijke artikelen. Als reflexief participant moet je meebewegen in een dynamische omgeving, dat kan ten koste gaan van een systematische onderzoeksaanpak en het vasthouden van een langere onderzoekslijn.

Daarom hebben we besloten om voor 2018 inhoudelijk meer focus aan te brengen in het Kennisactieprogramma. We doen dat door ons werk voorlopig te richten op de casus van thermische energie in de Amsterdamse watercyclus. Laagthermische energie uit de watercyclus heeft een grote potentie om te voorzien in de warmtevraag van de circulaire stad. Tegelijk leven er veel governancevragen omdat deze innovatie zich bevindt op het snijvlak van verschillende organisaties. We denken dat we met de interdisciplinaire benadering van ons programma hier een zinvolle bijdrage aan kunnen leveren.

Naast dit nieuwe aandachtsgebied biedt het programma nadrukkelijk de ruimte voor uitbreidingen met nieuwe casussen waar onze benadering een bijdrage aan kan leveren. We zijn in gesprek met verschillende partijen binnen en buiten de regio Amsterdam over toetreding tot het Kennisactieprogramma. Als het programma op deze manier meer omvang krijgt, ontstaan ook weer nieuwe mogelijkheden voor kruisbestuiving en leerprocessen tussen meerdere casussen.

Om de rol van reflexief participant te kunnen vervullen is het nodig om actief mee te doen in het ‘samen vernieuwen van de watergovernance’. Hiertoe willen we ons meer dan voorheen aansluiten bij activiteiten/initiatieven van betrokken actoren. Voorlopig zijn dat met name Waternet, de gemeente Amsterdam, Alliander en de burgers van Amsterdam.

Waar we tot nu toe hebben ingezet op het organiseren van Kenniswerkplaatsen willen we de komende tijd meer aansluiten op bestaande bijeenkomsten. Er worden immers al diverse relevante bijeenkomsten georganiseerd over de water-energie verbinding door bijvoorbeeld Waternet, Alliander, Stowa en Pakhuis de Zwijger. We hebben daarom besloten om de Kenniswerkplaats van 29 november te annuleren. We blijven bouwen aan een eigen netwerk via de website www.kennisactiewater.nl en de bijbehorende LinkedIn groep, maar we wachten met het organiseren van nieuwe Kenniswerkplaatsen tot we een beter beeld hebben van de behoeften in het veld.